Willard Huntington Wright

 

Willard Huntington Wright (1888-1939) saygın Harvard Üniversitesi’nde antropoloji ve etnoloji öğretimi gördükten sonra Münih ve Paris’te eğitimine devam etmiş; kültür birikimi çok yüksek bir yazardır.

Polisiye romanın kuramcısı, parlak ama çekilmez ve küstah dedektif Philo Vance’ın yaratıcısı: 

Willard Huntington Wright. Nâm-ı diğer S.S. Van Dine İki dünya savaşı arasındaki dönemde “altın çağ”ını yaşayan geleneksel “katil kim?” türünün en tanınmış yazarları arasında yer alan Willard Huntington Wright (1888-1939) saygın Harvard Üniversitesi’nde antropoloji ve etnoloji öğretimi gördükten sonra Münih ve Paris’te eğitimine devam etmiş; kültür birikimi çok yüksek bir yazardır. 

1907 yılında Los Angeles Times gazetesinde edebiyat eleştirmeni olarak çalışmaya başlamış ve onbeş yıl kadar birçok itibarlı yayın organında sanat eleştirmeni olarak çalışmıştır. Bu yayın organları arasında ünlü “Black Mask”dergisinin de yayıncıları olan Mencken ve Nathan’ın büyük önem verdikleri incelikli kültür dergisi “Smart Set” de vardır. 

Söz konusu iki yayıncı Black Mask dergisini çok itina gösterdikleri Smart Set’e parasal açıdan katkıda bulunsun diye önemsemeden çıkartmışlar ve bu dergi “kara roman”okulunun özellikle de Hammett, Chandler, Gardner gibi yazarlarının ortaya çıkmasında başat bir rol üstlenmiştir. Bu sıralarda polisiye romanla ilgilenmeyen Wright, Smart Set’in en önemli yazarlarından biridir ve sanat ortamında iyice tanınmış; bu arada edebiyat dışında resim ve müzikle ilgilenmiş, edebiyatın yanında bu iki konuyla ilgili kitaplar yazmıştır. 

1916’da dönemin eleştirmenlerinin çok beğendiği The Man of Promise (Umut Adamı) adlı deneysel bir roman da kaleme almıştır.

Yazarımız 1923’te vereme yakalanır ve bütün çalışmalarını durdurmak zorunda kalır. Dönemin koşullarında uzun süren nekahat döneminde polisiye romanı keşfeder; büyük bir ilgiyle bazılarına göre 2.000 polisiye roman okur ve öyle bir bilgi birikimine sahip olur ki bu bilgilerini değerlendirmek için “The Great Detectives Stories-1928” (Büyük Dedektif Romanları) başlıklı bir antoloji hazırlar ve antolojinin başına kırk sayfalık Poe ve Gaboriau’dan başlayıp polisiye romanın gelişimini irdeleyen bir önsöz yazar. Bu kitabının çıktığı yılın 3 Eylül’ünde “American Magazine” dergisinde sonraları çok ünlenecek “katil kim?” türü polisiye romanlar için “Polisiye Romanın Yirmi Kuralı”nı kaleme alır. Sonunda Fransızların deyimiyle “suya atlamaya” karar verir ve polisiye roman yazmaya başlar ve 1926-1928 arası üç polisiye roman yazar. Romanları ilk önce tefrika olarak yayınlanır, sonra kitaplaştırılır ve dedektifi Philo Vance ile birlikte büyük bir başarıyı yakalar ve o yılların ençok satan yazarı olur... Polisiye romanlarında “S.S.Van Dine” ismini kullanır. Bu isim anneannesinin ailesinin ismidir. Çünkü bütün ilgisine karşın Wright’ın eski saygın eleştirmen imajının süregelen zihinsel tutsaklığı; onun polisiye romanı hâlâ ciddi bir iş olarak algılamasına engel olmaktadır, bunun için bir takma adın arkasına saklanmayı yeğlemiştir. Ama bir rastlantı sonucu kim olduğu anlaşılır ve arkadaşı olan ciddi(!) eleştirmenler onu “boş vakit geçirme aracı” olarak gördükleri polisiye roman yazdığı için şiddetle kınarlar. Ama paranın yüzü sıcaktır, hele polisiye roman yazmak insanı zengin ediyorsa ciddi eleştirmenlerin ciddi eleştirileri de hesaba katılmaz (!). Yazarımız da bu kanaattedir ve bir düzine polisiye roman yazar ve “ciddi” yazılarının kendisine kazandırmadığı bir ünü de yakalar. 1930’dan itibaren Hollywood için polisiye kurgulu senaryolar da yazar Wright, hırçın ve alkolik bir adam olarak 1939’da daha 51 yaşındayken ölür.