NORBERT ELIAS

NORBERT ELIAS 19. yüzyılın sonunda, 1897 yılında Breslau’da doğan Norbert Elias, 1990 yılında Amsterdam’da öldü. Yaşamının yaklaşık otuz yılını zor koşullar altında İngiltere’de sürgünde geçirdi. Almanya’ya 1965 yılında geri döndü. 

Önce Münster, sonra Konstanz ve Aachen üniversitelerinde konuk profesör olarak görev yaptı. 1978 yılından 1984 yılına dek Bielefeld’teki Disiplinlerarası Araştırmalar Merkezi’ni yönetti, sonra Amsterdam’a yerleşti. 

Yahudi bir ailenin tek çocuğuydu. Liseyi bitirdiği yıl Birinci Dünya Savaşı başlamıştı. Sınıf arkadaşlarıyla birlikte gönüllü olarak savaşa katıldı. Babasının isteği üzerine 1917 yılında tıp öğrenimine başladı, ama daha sonra felsefeye yöneldi. Kari Jaspers’in, Edmund Husserl’in öğrencisi oldu. 

1922 yılında Yeni Rantçılardan Riclıard Hönigsvvald’m yanında doktorasını tamamladı. 1924 yılında Heidelberg Üniversitesinde göreve başladı ve bundan sonra tamamen sosyolojiyle ilgilendi. Alfred Weber ve Kari Mannheim’le birlikte çalıştı. K. Mannheim’in Frankfurt Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nün başına getirilmesinden, sonra Frankfurt’a yerleşen Elias, 1932 yılında doçentlik tezini tamamladı. 

1933 yılında Naziler iktidara gelince Fransa’ya sığındı ve 1935 yılı güz aylarında İngiltere’ye yerleşti. British Museum’un K. Marx’ın Das Kapital’i yazdığı tarihi salonunda çalışmaya başladı, ve Über den Prozess de Zivilisation (Uygarlık Süreci) adlı iki ciltlik en önemli yapıtını hazırladı. Kitap, 1939 yılında İsviçre’de yayımlandı. 

İngiltere’deki çalışmalarını burslar ve yardımlarla sürdüren Elias, 1954 yılında Leicester Üniversitesi’nin yeni kurulan sosyoloji bölümünde göreve başladı. Uygarlık Süreci uzunca bir süre tanınmayan bir yapıt olarak kaldı. 1969 baskısı da bilim çevrelerinin pek dikkatim çekmedi. Ama 1976 yılında yapılan ikinci baskı olağanüstü ilgi gördü. 

Elias artık yalnızca belirli araştırmacıların tanıdığı bir sosyolog olmaktan çıkmış, sosyolojinin en önemli temsilcileri arasına katılmıştı. 1977 yılında Adorno ödülünü aldı. Bu başarı seksen yaşındaki Elias için büyük bir güç kaynağı oldu ve ardı ardına yapıtlar vermeye başladı. Elias’ın ilgilendiği konular geniş bir yelpazeye dağılmıştır. 

Bilgi sosyolojisinden Nazi felaketine, XIV. Louis sarayındaki yaşantıdan, kentsel yaşam araştırmalarına dek uzanır. Ama bütün bu yapıtlarında yer alan temel görüşlerinin nüveleri Uygarlık Süreci’ nde mevcuttur. 

Elias tarafından dışsal zorunlulukların içsel zorunluluklara uzun süreli dönüşümü şeklinde tanımlanan uygarlığın en önemli özelliklerinden birisi de insanın davranış, duyuş ve duygularında meydana gelen değişimlerdir. Uzun süreli bir süreç özelliği gösteren bu değişimler, akılcı bir plana uygun olarak gerçekleşemez. 

Elias’ın başyapıtı, “uygarlık, tamamlanmamış bir süreçtir” sözüyle başlar ve “Bireylerin ve toplumların oluşturduğu gelecek belirsizdir. Nihai ve kesin olan hiçbir şey yoktur” sözleriyle son bulur. Bu açıdan Elias öncüllerinden ve çağdaşlarından farklıdır. Bu farklılığıyla da insanlara, tarihsel gelişmeye müdahil olma umudunu sunar. 

Elias’ın sosyoloji yöntemine göre, o an içinde bulunulan yapının ortaya çıkmasına yol açan gelişmeler incelenebilir ve elde edilen veriler ileriki toplum biçimlerinin öngörüsünde kullanılabilir. Özellikle Adorno ödülünden sonraki yapıtlarında, süreç kuramını geliştirmeye çalışır. 

Bunlar arasında, 1977 yılında yayımlanan Zur Grundlegung einer Theorie sozialer Pıozesse (Bir Toplumsal Süreç Kuramının Temelleri Üzerine) ve 1983 yılında yayımlanan Über den Rückzug von Soziologen auf die Gegenwart (Sosyologların Günümüze Geri Çekilişleri Üzerine) adlı makaleleri önemlidir. 

Ama bilgi sosyolojisiyle ilgili Engagemenl und Distanzierung (Angajman ve Mesafe) ve Über die Zeil (Zaman Üzerine) gibi yapıtları da gençlik yıllarında ortaya attığı sorulara birer yanıt arayışlarıdır. Ölümünden hemen önceki yıllarda Etablierte und Aussenseiter (Sistemin Yerleşikleri ve Dışlanmışlar), Studien über die Deutschen (Almanlar Üzerine İncelemeler) adlı önemli yapıdan yayımlanır. 

Ölümünden sonra 1991 yılında İngiltere’de The Symbol Theory (İmge Kuramı), Almanya’da Mozart. Zur Soziologie eines Genies (Mozart. Bir Dehanın Sosyolojisi Üzerine) adlı yapıdan yayımlanır.