Samipaşazade Sezai

 

Samipaşazade Sezai (Osmanlı Türkçesi: سامی پاشازاده سزائی) (d. 1859, İstanbul - ö. 26 Nisan 1936, İstanbul), Türk gerçekçi öykücü, romancı. Türk edebiyatının ilk gerçekçi romanlarından birisi olma özelliğiyle edebiyat tarihinde büyük önem taşıyan Sergüzeşt adlı romanın yazarıdır. 1892'de yazdığı Küçük Şeyler ile Türk edebiyatında modern öykücülüğün kurucularındandır.

1859 yılında İstanbul'da doğdu. Tanzimat devrinin ileri gelen isimlerinden, Osmanlı Devleti'nin ilk Maarif Nazırı (eğitim bakanı) Abdurrahman Sami Paşa ile Paşa'nın ikinci eşi olan Gürcü asıllı Dilârâyiş Hanım’ın oğludur.

Sultan III. Ahmed devrinde Osmanlı ordusu ile Mora’ya gitmiş ve orada Tripoliçe’de tekke kurmuş bir aileye mensuptur. Büyük babası Halvetî tekkesi şeyhlerinden Ahmed Necib Efendi, babası ise Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk Maarif Nazırı (eğitim bakanı) olan Abdurrahman Sami Paşa’dır. Annesi Gülârâyiş Hanım, Kafkasya’dan kaçırılmış bir Gürcü kızıdır. 

Kardeşi Hazîne-i Evrâk mecmuasının kurucularından Samipaşazade Abdülbaki’dir. Mora İsyanı sırasında, isyanın bastırılmasında görev alan babası adada rehin kalan ailesini kurtardıktan sonra Mısır’a iltica eder ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın hizmetine girer. 

Mehmed Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’nın ölümünden sonra hidiv olan Abbas Paşa ile anlaşamayınca 1849’da Mısır’dan ayrılmak zorunda kalan Abdurrahman Sami Paşa, kalabalık ailesiyle birlikte İstanbul’a gider ve Osmanlı Devleti’nin hizmetine girerek Rumeli müfettişliği, Trabzon, Vidin, Edirne ve Girit valilikleriyle Maarif nazırlığı, Meclis-i Vala, Meclis-i Aliyye ve Meclis-i Ayan üyelikleri gibi önemli görevlerde bulunur.

Samipaşazade Sezai, babasının İstanbul Fatih’in, Taşkasap semtinde bulunan konağında doğdu. Bir mahalleyi andıran bu konak, aynı zamanda Ziya Paşa, Ahmed Vefik Paşa, Ali Suâvi, Osman Nevres, Yenişehirli Avni Bey ve Üsküdarlı Hakkı Bey gibi devrin önemli fikir adamı ve edebiyatçılarının eğitim gördüğü bir kültür merkezi hüviyetindedir.

Babasının Taşkasap’taki konağında özel öğrenim gördü. Konaktaki eğitim yıllarında Farsça, Arapça, Fransızca, Almanca; daha sonra Londra’da görev yaptığı yıllarda İngilizce öğrendi. Yirmi yaşına kadar resmi bir görev almayıp, edebiyat konusundaki bilgilerini artırmayı tercih etti. “Maarif” başlıklı ilk yazısı 1874 yılında “Kamer” adlı gazetede yayımlandı 3 perdelik bir piyes olan “Şir” isimli ilk eseri 1879’da yayımlandı.